• «Το σχέδιο νόμου για τα ΑΕΙ πάσχει έκδηλα σε τρία σημεία: είναι παρωχημένο, αντιευρωπαϊκό και ακυρώνει το θεμελιώδες διαχρονικά συστατικό χαρακτηριστικό του Πανεπιστημίου, το πνεύμα της κοινότητας»

Παντελής Κυπριανός, π. πρόεδρος της ΑΔΙΠ
Γιώργος Σταμέλος (πρώην μέλος της ΑΔΙΠ)
Καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Πατρών

Από το προς διαβούλευση σχέδιο νόμου του ΥΠΑΙΘ «Αναβάθμιση της Εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις» το Β’ μέρος αφορούσε την «Τριτοβάθμια Εκπαίδευση»: 39 άρθρα, 59-97, 40% του συνόλου.

Αντίστοιχα, από τις 81 σελίδες της εισηγητικής έκθεσης, 20 (61-81), το 25%, αναφέρονταν στα άρθρα αυτά. Οι διατάξεις για τα ΑΕΙ περιλαμβάνουν τέσσερεις ενότητες: 1. «ανάδειξη πρυτανικών αρχών», 2. «μεταγραφές φοιτητών», 3. «ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών», 4. «λοιπές διατάξεις».

Στο κείμενο που κατατέθηκε στην Επιτροπή των Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής προστέθηκαν 4 άρθρα: τα 39 έγιναν 43 (65-107). Οι πλέον αξιοσημείωτες αλλαγές έγκεινται στον  αποκλεισμό όλων, πλην ΔΕΠ και Λεκτόρων, στη διαδικασία εκλογής και Κοσμητόρων, Πρόεδρων, Αναπληρωτών Προέδρων και Διευθυντών τομέων και στην απόσυρση του κράτους από τη χρηματοδότηση των Ξενόγλωσσων Προγραμμάτων Σπουδών (Ξ.Π.Σ.)

Η γραφή των εν λόγων άρθρων και ακόμη περισσότερο η εισηγητική έκθεση μαρτυρούν το πρόχειρον του πράγματος. Η αιτιολογική έκθεση ιδιαίτερα είναι ρηχή και κακογραμμένη. Ενδεικτικά,  στη σελίδα 61  της αρχικής εκδοχής για την εκλογή Πρύτανη δεν αναφέρονταν οι Λέκτορες. Στη δεύτερη εκδοχή αυτό διορθώνεται αλλά πάλι γίνεται λάθος στο μέτρημα των άρθρων -66-71 αντί για 65-71.

Υποστηρίζουμε ότι το σχέδιο νόμου για τα ΑΕΙ πάσχει έκδηλα σε τρία σημεία: είναι παρωχημένο, αντιευρωπαϊκό και ακυρώνει το θεμελιώδες διαχρονικά συστατικό χαρακτηριστικό του Πανεπιστημίου, το πνεύμα της κοινότητας.

Παρωχημένο

Διακηρυγμένος στόχος των ΑΕΙ, ανά τον κόσμο, είναι η διεθνοποίηση. Αυτό σημαίνει το άνοιγμα σε ιδέες και γνώση, την προσέλκυση και την ανταλλαγή προσωπικού όλων των κατηγοριών και φοιτητών.

Αυτό μπορεί να συντελεστεί πολύμορφα. Μέσω της κινητικότητας Erasmus, με υποτροφίες, με ερευνητικά προγράμματα, με, από το 2018, τα ευρωπαϊκά δίκτυα πανεπιστημίων. Από το 2021 τα ευρωπαϊκά κονδύλια για την κινητικότητα Erasmus διπλασιάζονται. Πολλά πανεπιστήμια και άλλοι φορείς χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να προβάλουν, κάθε λογής μουσεία πραγματικά και εικονικά, μνημεία, τέχνες, πολιτισμό.

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έγιναν βήματα αλλά μένουν αρκετά να γίνουν. Έχουμε λίγο πάνω από 20.000 εγγεγραμμένους αλλοδαπούς φοιτητές και γύρω στους 2.000 φοιτητές Erasmus κάθε χρόνο. Οι αριθμοί μπορεί να είναι υψηλότεροι.

Το σχέδιο νόμου απλοποιεί τις διαδικασίες ίδρυσης Ξ.Π.Σ αλλά το ΥΠΑΙΘ δεν βάζει ούτε ένα ευρώ κα προσδοκά θαύματα. Χωρίς να γίνουμε μάντεις κακών η όλη θεώρηση είναι ξεπερασμένη και δύσκολα θα αποδώσει. Χώρες με μεγάλη παράδοση όπως η Γαλλία και η Γερμανία δυσκολεύονται να προσελκύσουν αλλοδαπούς φοιτητές –χωρίς μάλιστα δίδακτρα. Για το λόγο αυτό στράφηκαν στα μεταπτυχιακά αξιοποιώντας νέες τεχνολογίες και μορφές πολιτισμικής διάχυσης. Αυτό θα δυναμώσει στην εποχή του COVID-19. Θα ήταν προτιμότερο τα ελληνικά ΑΕΙ να θεσπίσουν, από μόνα τους ή συνεργατικά, μορφές προσέλκυσης φοιτητών με φυσική και μη παρουσία.

Ξεπερασμένο είναι και το πλαίσιο των μεταγραφών. Πρόκειται για υπαρκτό πρόβλημα που προκαλεί –δίκαια- γκρίνιες ιδιαίτερα από τα κεντρικά πανεπιστήμια. Η προτεινόμενη πρόταση δεν λύνει το πρόβλημα, το απαλύνει πρόσκαιρα. Προτιμότερο θα ήταν η πολιτεία να συνδράμει αυτούς που έχουν ανάγκη για να σπουδάσουν εκεί που πέρασαν. Τέτοια διάθεση δεν διαφαίνεται.

Αντιευρωπαϊκό

Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές κατευθυντήριες αρχές (ESG), ιδιαίτερα την 1η, όλα τα μέλη της κοινότητας, οι «internal stakeholders», οφείλουν να συμμετέχουν στην επεξεργασία του στρατηγικού σχεδιασμού του Ιδρύματος και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη κουλτούρας ποιότητας. Αυτό θεωρείται εκ των ουκ άνευ για μια αποτελεσματική πολιτική διασφάλισης ποιότητας. Για να γίνει αυτό περισσότερο κατανοητό θυμίζουμε ότι στις 48 χώρες του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ) συμμετέχουν οι φοιτητές τόσο στα θεσμικά όργανα όσο και στις Επιτροπές Αξιολόγησης/Πιστοποίησης. Στην Α.ΔΙ.Π προβλέπονταν δύο μέλη-φοιτητές στο Συμβούλιο και στην ΕΘ.Α.Α.Ε ένας.

Για τον ίδιο λόγο και σκοπό η συμμετοχή των μελών της της πανεπιστημιακής κοινότητας προβλέπεται και στη διοίκηση των ΑΕΙ. Το 2017 η Ευρωπαϊκή Οργάνωση Πανεπιστημίων (EUA) εξέδωσε μελέτη σχετικά και με τη διοίκηση στα ευρωπαϊκά ΑΕΙ. Αυτές εκλέγονται είτε άμεσα, είτε, κυρίως, έμμεσα κατά τεκμήριο για δύο θητείες. Με εξαίρεση λίγες χώρες όπου ο πρύτανης διορίζεται από την πολιτεία, παντού, άμεσα ή έμμεσα, στην εκλογή συμμετέχουν με κάποιο ποσοστό, αλλού ψηλότερο και αλλού χαμηλότερο όλες οι κατηγορίες προσωπικού και βέβαια οι φοιτητές. Σε ορισμένες χώρες όπως η Σουηδία, η Πολωνία, η Ισπανία και η Πορτογαλία τα σχετικά ποσοστά είναι πολύ υψηλά, ξεπερνάνε το ¼ του συνολικού αριθμού ψήφων.

Η ακύρωση της πανεπιστημιακής κοινότητας

Το 2017 ο νόμος 4485 απέκλεισε, εσφαλμένα, τους φοιτητές από την εκλογή πρύτανη και αντιπρυτάνεων. Με τον παρόντα σχέδιο νόμο αποκλείονται όλες οι κατηγορίες: διοικητικοί υπάλληλοι, ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ, ΕΕΠ. Γιατί; Άγνωστον. Η αιτιολογική έκθεση δεν λέει το παραμικρό. Αυτό αντιβαίνει και την ευρωπαϊκή πρακτική και το πνεύμα του νομοσχεδίου.

Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι όλες οι κατηγορίες, πλην διοικητικών υπαλλήλων, μπορούν να διδάξουν «κατόπιν απόφασης της Επιτροπής» και στα Ξ.Π.Σ. Αυτονόητα σύμφωνα με τα προβλεπόμενα αυτές διδάσκουν και στο ελληνόγλωσσα και κάνουν έρευνα, ιδιαίτερα οι κάτοχοι, οι περισσότεροι σήμερα, διδακτορικού διπλώματος. Μπορούν να διδάξουν και να κάνουν έρευνα, να ψηφίζουν για κυβέρνηση και πρωθυπουργό αλλά δεν έχουν λόγο στην εκλογή πρύτανη ακόμη και διευθυντή τομέα; Το ίδιο από μία άλλη σκοπιά και για τους διοικητικούς. Μπορούν να ασκήσουν τη διοίκηση σε κρίσιμους τομείς όπως η έρευνα, οι διεθνείς σχέσεις και η αξιολόγηση του ιδρύματος και να μην έχουν λόγο σε καμία εκλογή;

Πρόκειται για  τεράστιο πισωγύρισμα για την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Είδαμε ότι αυτό δεν συνάδει με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Επιπλέον αντιφάσκει με την παράδοση του Πανεπιστημίου που υπάρχει και λειτουργεί διαχρονικά ως κοινότητα διδασκόντων/διδασκομένων αλλά και διοικητικού προσωπικού. Αυτό ακριβώς αποτυπώνεται στην επιδιωκόμενη κουλτούρα ποιότητας αλλά και στη συνταγματική αποστολή των ΑΕΙ ως κατεξοχήν χώρου συγκρότησης επιστημόνων και πολιτών. Προϋπόθεση γι αυτό είναι η συμμετοχή στα κοινά και η καλλιέργεια της ηθικής της ευθύνης.

Και τα δύο αντιφάσκουν κατάφωρα με τον αποκλεισμό από το εκλέγειν των αρχών του πανεπιστημίου.

https://www.esos.gr/